23 maja rodzina franciszkańska, na która składają się przede wszystkim trzy zakony: pierwszy - franciszkanie, drugi - klaryski oraz trzeci - franciszkanie świeccy, a ponadto wiele rodzin zakonnych opartych na regułach franciszkańskich, przeżywa liturgiczne święto - rocznicę poświęcenia bazyliki św. Franciszka z Asyżu. W tej bazylice spoczywają relikwie św. Franciszka i jest ona jakby "matką" wszystkich kościołów franciszkańskich na świecie. Została ona konsekrowana przez papieża Innocentego IV 25 maja 1253 roku. Od 25 marca 1754 r., kiedy to papież Benedykt XIV nadał jej tytuł bazyliki patriarchalnej oraz kaplicy papieskiej, jest ona włączona do grona świątyń o największej randze w całym Kościele. Oprócz niej, tymi wyjątkowymi świątyniami są bazyliki rzymskie: Najświętszego Zbawiciela na Lateranie, św. Piotra na Watykanie, św. Pawła za Murami, Matki Bożej Większej i św. Wawrzyńca za Murami oraz jeszcze jedna świątynia w Asyżu - bazylika Matki Bożej Anielskiej, czyli słynna Porcjunkula.

Bazylika św. Franciszka została zbudowana na Wzgórzu Piekielnym, nazwanym tak w związku z wykonywanymi na nim kiedyś wyrokami śmierci. Podarował je zakonowi mieszkaniec Asyżu, Szymon Pucciarelli. Ponieważ reguła zakonu nie pozwala na posiadanie dóbr, teren ten już od 1228 r. stał się własnością Watykanu. Dzień po kanonizacji św. Franciszka, w dniu 17 lipca 1228 r., papież Grzegorz IX, który był przyjacielem i świadkiem życia Biedaczyny, poświęcił kamień węgielny pod świątynię i zmienił nazwę wzgórza na Wzgórze Rajskie. Budowa dolnego kościoła trwała zaledwie dwa lata i właśnie tutaj 25 maja 1230 roku przeniesiono z kościoła św. Jerzego ciało św. Franciszka i pochowano je w krypcie pod głównym ołtarzem. Krypta, w której znajduje się kaplica grobu św. Franciszka, jest najważniejszym miejscem w bazylice. Relikwie Biedaczyny spoczywają w wykutej w skale kolumnie, wokół której w niszach znajdują się groby czterech pierwszych towarzyszy św. Franciszka: Leona, Masseo, Anioła i Rufina.
Dwupoziomową bazylikę, zbudowaną w stylu gotycko-romańskim, zaprojektował franciszkański architekt Eliasz Buonbarone. W 1239 roku zakończono prace nad wznoszeniem bazyliki, klasztoru i dzwonnicy. Całe lata trwało ozdabianie świątyni. Uwagę zwracają niezwykle cenne freski. Ich autorami są mistrzowie czterech szkół malarskich: Giunto Pisano i Maestro di San Francisco pochodzili z Pizy, Cimabue i Giotto z Florencji, Jacopo Torritti, Pietro Cavallini i Filippo Rusuti z Rzymu, a Pietro Lorenzetti i Simone Martini ze Sieny.
Znajdujący się przy bazylice klasztor franciszkański, zwany Sacro Convento, zbudowano w XIV i XV w. Bazylika została znacznie uszkodzona w czasie trzęsienia ziemi 8 września 1997 r. Zginęło wtedy 4 zakonników, w tym jeden Polak. Sklepienie bazyliki odbudowano, jednak nie udało się odtworzyć części fresków. W roku 2000 bazylika została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.