Do Betlejem! To kierunek, który warto obrać sobie w Adwencie. Poprowadzi nas tam czułość i nawrócenie. Wszystko po to, byśmy 24 grudnia wieczorem znaleźli się w dobrym miejscu i czasie.

Gdy zaczyna się Adwent, to często sięgam po jedną z książek, która już od wielu lat znajduje się w mojej biblioteczce. Dostałem ją, jak miałem 10, może 12 lat. Mowa o „Tajemnicy Bożego Narodzenia”, której autorem jest Jostein Gaarder. Tak, ten sam, który napisał dużo bardziej znaną powieść „Świat Zofii”. Dzięki tej książce wielu – nie tylko młodych – ludzi zainteresowało się filozofią.

Okruchy
„Tajemnica Bożego Narodzenia” nie jest tak obszerna jak „Świat Zofii”. Niemniej, zawiera w sobie równie wiele mądrości. Pomimo moich 34 lat ta książka wciąż mnie urzeka – swoją prostotą, ale też głębią. Przed nami kolejny Adwent – postanowiłem, że i w tym roku przeczytam tę historię. Niby ją znam, ale tak naprawdę za każdym razem odkrywam w niej coś nowego. Jakiś okruch, szczegół, który każe mi trochę inaczej spojrzeć na tę opowieść.

Pamiętam, że jako dziecko często słyszałem tekst: „jaka Wigilia, taki cały rok”. Rodzice motywowali nas tym porzekadłem do sprzątania, pomocy w przygotowaniach i, co najważniejsze, powstrzymywania się od kłótni. Szczególnie wtedy, gdy napięcie w domu rosło wprost proporcjonalnie do temperatury w kuchni.

 Generalne porządki

Może tym razem zamiast stawać na głowie, by kupić ostatecznie prezenty, wymyć wszystkie okna i zrobić rybę na dwa dodatkowe sposoby, spróbujemy zaplanować ciągle odkładaną spowiedź, wstać choć jeden raz na roraty i znaleźć chwilę, żeby zwyczajnie się zatrzymać i podjąć refleksję nad tym, co przed nami?
Wiem, że brzmi to jak powtarzany rokrocznie życzeniowy refren wiecznie zagonionego człowieka, ale to prawda o mnie samym, bo przez lata do przedświątecznej spowiedzi „wpadałem” gdzieś pomiędzy zabijaniem karpia a kupowaniem na ostatnią chwilę niechcianych skarpet.

Nie ma świąt Bożego Narodzenia bez choinki – przynajmniej w naszej szerokości geograficznej. Nawiązując do tradycji, sięgającej czasów pogańskich, choinka stała się jednym z ważnych symboli tych świąt, chociaż przez długi czas zwyczaj jej przystrajania nie mógł dotrzeć do świątyń, co nastąpiło dopiero w XX stuleciu.

uż Rzymianie ozdabiali swoje domy wiecznie zielonymi roślinami, np. jemiołą, bluszczem, wawrzynem, gdy przygotowywali się do obchodów przypadających w dniach 17-24 grudnia Saturnaliów, czyli święta boga urodzaju - Saturna. Już wtedy odbywały się procesje ze światłem i obdarowywanie siebie nawzajem prezentami.

W polskich domach jest od wieków tradycja, że przy wigilijnym stole zostawia się puste miejsce dla tzw. zabłąkanego wędrowca.
Na kogo w dzisiejszych czasach czeka dodatkowe nakrycie?
W dzień Wigilii Bożego Narodzenia nakrywamy stół białym obrusem, kładziemy sianko. Na najważniejszym miejscu stawiamy ozdobny talerzyk z opłatkiem. Stół jest dekorowany gałązkami jedliny, świecami. Stawiamy najelegantszą zastawę i podajemy zgromadzonym gościom dwanaście wigilijnych potraw. Gdzieś na końcu stołu jest pusty talerz...

Ze świętami Bożego Narodzenia związanych jest bardzo wiele liturgicznych i ludowych zwyczajów oraz symboli, które nadają tym świętom niepowtarzalny klimat. Niektóre z nich są starsze niż chrześcijaństwo. Do najważniejszych należy Pasterka, wieczerza wigilijna, choinka, szopka i jasełka.

W świętowaniu Bożego Narodzenia istotne miejsce zajmuje Pasterka, czyli odprawiana o północy z 24 na 25 grudnia Msza św. Wierni, uczestnicząc w niej, podobnie jak opisani przez Ewangelie pasterze, oddają cześć narodzonemu Zbawicielowi, chwalą Boga na wysokościach i radują się z otrzymanej łaski.

Do koniecznych elementów Pasterki należy śpiewanie kolęd oraz odwiedzenie ustawianej w każdym kościele szopki.

Świąteczne dekoracje nie tylko w centrach handlowych, ale i w osiedlowych sklepikach, bilboardy, zachęcające do zakupów, gazetki z rabatami na poszczególne towary, reklamy, zachwalające "magię Świąt". Pojawiają się zaraz po Wszystkich Świętych, znikają dopiero po Nowym Roku. Chrześcijańskie Boże Narodzenie stało się pretekstem do największych "łowów" dla handlowców i wielu katolików ulega pokusie "zakupowego szał". Czy można wobec tego ocalić Boże Narodzenie?

Skradzione Boże Narodzenie

Nie wolno się łudzić - analitycy wskazują, że w ciągu dwóch miesięcy - listopada i grudnia - sklepy zarabiają 20 proc. i więcej całorocznej sprzedaży. Oznacza to, że nie zrezygnują z walki o klienta i zmobilizują wszelkie wysiłki, by kupił u nich jak najwięcej towarów. Dlatego zaraz po Wszystkich Świętych pojawiają się świąteczne dekoracje. "W Arkadii zaczynają pojawiać się w listopadzie i mamy sygnały od naszych klientów, że umilają zakupy i wprowadzają pozytywny akcent w czasie coraz krótszych, późnojesiennych dni" - przekonuje KAI Monika Lewczuk-Kuropaś rzecznik prasowy Centrum Handlowego Arkadia w Warszawie. Choinki, renifery, brodate krasnale w czerwonych kubrakach i czapkach, są wszechobecne. Święto Narodzenia Jezusa może zamienić się w święto zakupów.

Wigilia, zgodnie z tradycją, miała stanowić dobrą wróżbę na cały przyszły rok.

Choinka, 12 potraw na stole, oczekiwanie na pierwszą gwiazdkę, legendy o św. Mikołaju, sianko pod obrusem, łamanie się opłatkiem, uroczysta Pasterka - to tylko niektóre z tradycji związanych nierozerwalnie z Bożym Narodzeniem. Jedne z nich kształtowały się przez wiele dziesięcioleci, inne stanowią pozostałości tradycji pełnych symboli, o których mało kto dziś pamięta. Zapomniane tradycje, choć związane z jednymi z najważniejszych dla chrześcijan wydarzeniami, nie zawsze mają chrześcijańskie korzenie. Wiele z nich stanowi bowiem barwną mieszankę wierzeń ludowych, przesądów i zabobonów oraz teologii.