Diecezję sosnowiecką, należącą do metropolii częstochowskiej, powołał do istnienia na mocy bulli Totus Tuus Poloniae Populus z 25 marca 1992 r. papież św. Jan Paweł II. Obejmuje ona terytorium ok. 2000 km kwadratowych i jest zamieszkana przez ok. 650 tys. osób. W ponad 160 parafiach podzielonych na 22 dekanaty pracuje ponad 380 księży diecezjalnych i ok. 50 księży zakonnych. Patronami diecezji są św. Albert Chmielowski oraz św. Rafał Kalinowski.
Obecnie administratorem apostolskim sede vacante diecezji sosnowieckiej jest metropolita katowicki, abp Adrian Galbas SAC. W pracy duszpasterskiej wspiera go biskup pomocniczy Piotr Skucha. Na terenie diecezji mieszka także emerytowany ordynariusz tej diecezji, biskup Grzegorz Kaszak.

Katedrą diecezji sosnowieckiej jest bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu. Została ona zbudowana według projektu Karola Kozłowskiego w latach 1893-1899 na planie krzyża łacińskiego. W 1899 roku biskup kielecki Tomasz Kuliński erygował nową parafię, wydzielając ją z terenu parafii czeladzkiej. Świątynia ma nawy boczne o połowę węższe i niższe od nawy głównej, transept i duże, wydłużone prezbiterium zamknięte półkolistą absydą. We wnętrzu kościoła znajdują się polichromie autorstwa Włodzimierza Tetmajera i Henryka Uziembło. Zbudowana jest z cegły. W stulecie istnienia parafii Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów nadała kościołowi katedralnemu tytuł bazyliki mniejszej. Pod koniec października 2014 r. wskutek pożaru, który wybuchł na wieży kościoła, spłonął cały dach katedry. Dzięki ofiarności wiernych z całej Polski (i nie tylko) udało się naprawić dach i stopniowo wyremontować świątynię.

W dniu 14 czerwca 1999 r. z mieszkańcami Sosnowca spotkał się św. Jan Paweł II. Na Placu Papieskim wygłosił on przemówienie, w którym powiedział między innymi:

Uczmy się wrażliwości na człowieka i na jego sprawy, wpatrując się w życie i posługę patrona waszej diecezji, świętego Brata Alberta Chmielowskiego, i Sługi Bożej Matki Teresy Kierocińskiej, zwanej Matką Zagłębia. Oni z wrażliwością odkrywali cierpienie i gorycz tych, którzy nie potrafili odnaleźć swojego miejsca w ówczesnych strukturach społecznych i ekonomicznych i nieśli pomoc najbardziej potrzebującym. Program, jaki oni wytyczyli, jest zawsze aktualny. Również u końca dwudziestego wieku uczą nas, że nie można zamykać oczu na biedę i cierpienia tych, którzy nie potrafią lub nie mogą odnaleźć się w nowej, często skomplikowanej rzeczywistości. Niech każda parafia staje się wspólnotą ludzi wrażliwych na los tych, którzy znajdują się w trudnej sytuacji. Poszukujcie coraz to nowych form dla tej pracy. Niech będą zachętą dla wszystkich słowa Pisma Świętego: "Chętnie dawaj ubogiemu, niech serce twe nie boleje, że dajesz. Za to będzie ci Pan, Bóg twój, błogosławił w każdej czynności i w każdej pracy twej ręki" (por. Pwt 15, 10).
Przesłanie o Bożej obecności w dziejach człowieka trzeba nieść zwłaszcza ludziom młodym. Oni takiej pewności potrzebują. Tylko dzięki niej będą mogli odkryć nowe perspektywy dla twórczej realizacji swego człowieczeństwa w dobie przemian. Cieszę się, że Kościół w Polsce w różnych wymiarach podejmuje działalność edukacyjną. Oby to stwarzanie młodym możliwości podnoszenia kwalifikacji wydało swoje owoce. Niech na tym fundamencie rozwija się przedsiębiorczość, niech powstają nowe, dobre inicjatywy w każdej dziedzinie życia.