Wielki Piątek

Wielki Piątek w liturgii Kościół rozważa mękę swojego Pana, modli się o zbawienie całego świata, adoruje krzyż i wspomina swoje narodziny z przebitego boku Zbawiciela (por. J 19, 34).

ukrzyzowanieWielki Piątek to dzień, w którym żądło śmierci dosięgło Głowę ludzkości, Jezusa Chrystusa. Wszyscy chrześcijanie wiedzą jednak, że śmierć Chrystusa jest źródłem nowego życia. Dlatego Wielki Piątek, dzień żałoby, jest równocześnie dniem nadziei; przygotowuje bowiem zmartwychwstanie. W rocznicę krwawej ofiary Chrystusa na krzyżu Kościół wstrzymuje się od odprawiania ofiary bezkrwawej. W porze popołudniowej, w tych godzinach, w których dokonała się ofiara kalwaryjska, odprawia się specjalne nabożeństwo.

Liturgia Wielkiego Piątku Liturgia Wielkiego Piątku odbywająca się w Kościele jakby się nie rozpoczyna, gdyż nie ma znaku krzyża, a przewodniczący kontynuuję modlitwę, będącą kontynuacją Mszy Wieczerzy Pańskiej.

Liturgia rozpoczyna się procesją, podczas której panuje cisza. Następnie, gdy kapłani dochodzą do stopni ołtarza kładą się krzyżem na posadzkę (tzw. prostracja). Jest to bardzo przejmujący znak, który odnosi nas również do momentu święceń prezbiteratu. Jakby liturgia chciała przypomnieć prezbiterom, że kapłaństwo to tajemnica krzyża. Służba liturgiczna zaś i wierni w tym czasie klękają na obydwa kolana i modlą się chwilę w ciszy.

Potem następuje Liturgia Słowa, podczas której czytana jest także Męka Pańska z Ewangelii wg. św. Jana. Gest przyklęknięcia i chwila ciszy, która następuje w czasie proklamacji Męki Pańskiej, wskazują, że poprzez Liturgię nie tylko przypominamy sobie zbawcze wydarzenia, ale uobecniamy je tu i teraz, że stają się one dla nas nie wspomnieniem, lecz rzeczywistością. Dalej, czytana jest modlitwa wiernych. Naśladując Zbawiciela zanosimy modlitwy za całą ludzkość odkupioną Jego Krwią.

Kulminacyjnym punktem Liturgii jest Adoracja Krzyża. Obrzęd ten wziął swój początek od adoracji relikwii świętego Krzyża, która odbywała się w Jerozolimie już w IV wieku. Wszyscy przychodzą adorować symbol męki i zwycięstwa Chrystusa w duchu dziękczynienia za odkupienie.

Po adoracji Krzyża następuje Komunia. Aby zaznaczyć jedność ofiary Wieczernika, tj. Mszy Świętej, z krwawą ofiarą Pana Jezusa na krzyżu, Kościół Św. poleca dzisiaj rozdawać Ciało Pana Jezusa konsekrowane w Wielki Czwartek. Jest życzeniem Kościoła, aby wierni przyjmując w Komunii Świętej Ciało Chrystusowe, w tym dniu za nich wydane,przyswajali sobie obficie owoce ofiary Chrystusowej.

Po przyjęciu Ciała Chrystusa następuje przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy adoracji zwanej „Bożym Grobem”. Około X wieku powstał zwyczaj przechowywania Eucharystii na specjalnym ołtarzu przypominającym spoczynek Ciała Chrystusowego w grobie. Z czasem wprowadzono wystawienie Najświętszego Sakramentu i figurę martwego Chrystusa w dolnej części ołtarza. „Boży Grób” uzmysławia wielkość ofiary Zbawiciela i ciężkość grzechu, który wymaga takiego okupu.

Wielki Piątek Męki Pańskiej w całym kościele jest dniem pokuty, w którym obowiązuje zachowanie wstrzemięźliwości i postu. Zgodnie ze starodawną tradycją Kościół pości, bo został zabrany Oblubieniec.

Zaleca się w tym dniu sprawowanie w kościołach z udziałem ludu Godziny czytań i Jutrzni. Pierwsze wzmianki o tym odnajdujemy już w pamiętnikach Egerii z IV w., która przekazała nam opis celebracji liturgicznych Kościoła jerozolimskiego. Wierni gromadzili się już wcześnie rano na uczczeniu krzyża. Około południa zbierali się ponownie na liturgii słowa, w czasie której centralne miejsce zajmował opis Męki Pańskiej, przeplatany śpiewami hymnów i psalmów. Po raz trzeci zbierali się w bazylice Anastasis, by wysłuchać opisu złożenia ciała Chrystusa do Grobu.

Liturgia Wielkiego Piątku kształtowała się w różnych Kościołach lokalnych w sposób nieco odmienny. Pierwsze opisy liturgii w Rzymie pochodzą z wieku VII. One to poświadczają, obok liturgii słowa i adoracji krzyża, włączenie do liturgii tego dnia Komunii Świętej, co z czasem rozwinęło się w tzw. Mszę darów uprzednio konsekrowanych (Missa praesanctificatorum). Począwszy od wieku XIII komunikował już jednak tylko główny celebrans (akcent położony na Komunię wielkanocną), co później usankcjonował Mszał Piusa V z 1570 r.

Nie można przy tej okazji zapomnieć, że brzemienne w skutki dla sprawowania liturgii Wielkiego Piątku i całego Triduum było przeniesienie w XVI wieku wszystkich celebracji na godziny poranne. Odnowy Triduum Paschalnego podjął się papież Pius XII w roku 1955. Nie zmieniając zasadniczo jego struktury, przywrócił on przede wszystkim Komunię św. dla wszystkich wiernych, czerwony kolor szat liturgicznych oraz przesunął Liturgię Męki Pańskiej na godziny popołudniowe (po godz. 15, por. Mt 27, 46).