Łowicz przez wieki był miastem biskupim - rezydencją arcybiskupów gnieźnieńskich, Prymasów Polski. Zamek, a później dwór arcybiskupi, stanowił centrum pastersko-administracyjne najstarszej polskiej metropolii. Miasto rozwijało się wspaniale. Około 1443 r. powstała tu filia Akademii Krakowskiej, a od roku 1700 działało seminarium duchowne. Jednak sam Łowicz aż do XX wieku nie był stolicą diecezji

Diecezja w Łowiczu została utworzona na mocy bulli św. Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus z dnia 25 marca 1992 r. Jej patronami są św. Wiktoria oraz bł. Honorat Koźmiński. Zajmuje powierzchnię prawie 6 tys. km kw. Zamieszkuje ją ponad 600 tys. osób. Od wschodu diecezja łowicka graniczy z archidiecezją warszawską, od północy - z diecezją włocławską, a od południa - z diecezjami łódzką i radomską. Podzielona jest na 21 dekanatów (ponad 160 parafii). Pracuje w niej ponad 350 kapłanów diecezjalnych i ok. 60 zakonnych.
Ordynariuszem diecezji jest obecnie bp Andrzej Dziuba. W kierowaniu diecezją pomaga mu bp Józef Zawitkowski i biskup senior Alojzy Orszulik SAC. Najważniejszym wydarzeniem w życiu diecezji była wizyta Ojca Świętego i odprawiona przez niego 14 czerwca 1999 r. Msza święta w Łowiczu. Tego dnia papież wyniósł katedrę łowicką do godności bazyliki. Św. Jan Paweł II przypominał:

Rodzina jest powołana do wychowania swoich dzieci. Pierwszym miejscem, gdzie rozpoczyna się proces wychowawczy młodego człowieka, jest dom rodzinny. Każde dziecko ma naturalne i niezbywalne prawo do posiadania własnej rodziny: rodziców i rodzeństwa, wśród których rozpoznaje, że jest osobą potrzebującą uczucia miłości i że tym uczuciem może obdarzyć sam innych. Zawsze niech będzie dla was przykładem Święta Rodzina Nazaretańska, w której wzrastał Chrystus przy Matce Maryi i przy opiekunie Józefie. Ponieważ rodzice dają życie swoim dzieciom, dlatego przysługuje im prawo do tego, by byli uznani za pierwszych i głównych ich wychowawców. Oni też mają obowiązek stworzenia takiej atmosfery rodzinnej, przepojonej miłością i szacunkiem dla Boga i ludzi, która by sprzyjała osobistemu i społecznemu wychowaniu dzieci. Jakże wielką rolę ma tu do spełnienia matka. Dzięki szczególnie głębokiej więzi, jaka łączy ją z dzieckiem, może skutecznie zbliżać je do Chrystusa i do Kościoła. Zawsze jednak oczekuje na pomoc swego męża - ojca rodziny.

Katedra łowicka, dawna kolegiata, jest najcenniejszym i najpiękniejszym obiektem miasta. Jest ona nazywana czasami "Wawelem Mazowsza". Jej początki sięgają przełomu XI i XII wieku. Pierwszy kościół powstał tu około 1100 roku, z fundacji księcia rezydującego na Mazowszu. Arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec 25 kwietnia 1433 r. kościołowi pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny nadał tytuł kolegiaty i ustanowił przy niej kapitułę. W połowie XVII wieku z polecenia i funduszów prymasa Macieja Łubieńskiego według projektu Tomasza i Andrzeja Poncino nastąpiła barokizacja świątyni, którą 14 października 1668 r. konsekrował arcybiskup Mikołaj Prażmowski. W stanie niezmienionym kolegiata przetrwała do II wojny światowej. Po zniszczeniach wojennych szybko została odbudowana. Od 1625 roku jest to miejsce kultu św. Wiktorii, patronki diecezji, której relikwie spoczywają w renesansowej kaplicy Jakuba Uchańskiego.